ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН – РАМЗИ СУЛҲУ СУБОТИ КИШВАР

15 ноябри 2024.

Рӯзи Президент дар Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо иди давлатӣ, балки рамзи таҳкими ваҳдати миллӣ, субот ва талош барои шукуфоии кишвар мебошад, ки ҳамасола дар сатҳи баланд аз ҷониби тамоми сокинони ҷумҳурӣ самимона таҷлил карда шуда, дастовардҳои муҳимми кишварро дар давраи сипаригашта инъикос мекунад ва ҳамчун воситаи таҷассуми ҳувияти миллӣ ва сарвати фарҳангии халқи мо хизмат мекунад.

Рӯзи Президент аз ҷониби шаҳрвандон ҳамчун ифодаи самимии эҳтиром ба Пешвои миллат - Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки иродаи халқро барои истиқлолият ва рушди давлат ифода мекунад, самимона пазируфта шудааст.

Дар маҷмӯъ, Рӯзи Президент дар Тоҷикистон ҷашни гуногунҷабҳаест, ки ҳувияти миллӣ, мероси фарҳангӣ ва кӯшиши мардумро барои ваҳдат ифода мекунад. Ин рӯзест, ки шаҳрвандони Тоҷикистон садоқати худро ба арзишҳои миллӣ ва эътимоду боварии худро ба ояндаи дурахшони кишварамон изҳор мекунанд. Ин ҷашн дар руҳияи ваҳдат ва ҳамбастагӣ сурат мегирад, ки аҳаммияти нигоҳ доштани сулҳу субот дар кишварро, ки барои рушди пайваста ва таъмини некӯаҳволии ҳамаи шаҳрвандон зарур аст, таъкид месозад. Ин рӯз на танҳо нишонаи эҳтиром ба Президент, балки тантанаи ваҳдати миллӣ, хотираи таърихӣ ва некбинӣ нисбат ба ояндаи Тоҷикистон мебошад.

Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, чунонки маълум аст, ҳамчун рӯзи эътирофи нақши Сарвари давлат дар ташаккул ва рушди давлатдории миллии тоҷикон мебошад.

Ҳамагон шоҳиди онем, ки Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Тоҷикистон ба раванди бунёди давлатдории миллӣ сарчашма гузошт ва абармади сиёсӣ Раҳмонов Эмомалӣ Шарифович чун вакили ҷавон ва дорои таҷрибаи баланди корӣ ба майдони сиёсат ворид гардида, Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шуд.

Ин абармарди таърих миллатро аз марг ва давлатро аз парокандагӣ наҷот дода, кохи боҳашамати сулҳи тоҷиконро бунёд кард, низоми давлатдории муосирро асос гузошт ва тоҷиконро чун миллати дорои забон, фарҳанг ва таърихи қадима ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд. Аз ин ҷост, ки халқ ба ӯ унвони арзандатарин - Асосгузори сулҳу ваҳдати     миллӣ - Пешвои миллатро додааст.

Воқеан Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд таҷрибаи хосаеро ба ҷаҳониён дар самти ҳалли осоиштаи низоъи шаҳрвандӣ ва муноқишаҳои сиёсӣ омӯзонанд. Ба ҷаҳониён собит намуданд, ки ақли солим, ҳадафи волои ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва бартарии манфиатҳои умумидавлатӣ нисбат ба манфиатҳои гурӯҳӣ метавонанд сулҳро дар мамлакат пойдор созанд.

Хушбахтона, имрӯз Тоҷикистонро аксари давлатҳои дунё ва созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ҳамчун маркази сулҳу адолат мешиносанд ва ташаббусу пешниҳодҳои онро дар масъалаҳои умумибашарӣ ҳамаҷониба дастгирӣ менамоянд.

Боиси тазаккур аст, ки сарчашмаи пайдоиши институти президентӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳз Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳисоб меравад, ки дар иҷлосияи мазкур маросими савгандёдкунӣ ва ба вазифа шурӯъ кардани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардида буд. Мақсад аз «Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон» муайян кардани рӯзи 16 ноябр дар он ифода меёбад, ки ибтидо аз ҳамин рӯзи тақдирсозу муайянкунандаи рушди минбаъдаи Тоҷикистон марҳилаи нави муҳимми давлатӣ, яъне идоракунии президентӣ оғоз ёфта, Президенти тозаинтихобгардида ба иҷрои вазифа шурӯъ намудааст.

Аз ин рӯ, мо вазифадорем, ки ҳар як дастоварди Иҷлосияи ХVI  Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳифз намоем, манфиатҳои умумимиллӣ - Истиқлолияти давлатӣ, якдилӣ ва ҳамбастагии сокинони кишварро аз манфиатҳои шахсӣ, маҳаллӣ, гурӯҳӣ ва ҳизбӣ боло гузорем, дар пешрафти Ватани азизамон саҳмгузор бошем.

Мо бо Пешвои миллат ифтихор менамоем. Пешвои миллат ҳомии ҷавонон ва такягоҳи миллати тоҷдори тоҷик аст.

Дар умум, рушди стратегии Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои муаззами миллат, ки ба таҳкими истиқлолияти давлатӣ нигаронида шудааст, қобилияти пайдо кардани мувозинати байни муносибатҳои дохиливу хориҷиро дорад. Ҳамаи ин ба ояндаи муваффақи кишвар таҳти роҳбарии оқилонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон умеди мардумро  боз ҳам тақвият мебахшад.

Бори дигар ҳамаи Шуморо ба муносибати «Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон» табрику муборакбод намуда, ба Шумо саодати рӯзгор ва барои Тоҷикистони соҳибистиқлол озодию ободии абадӣ ва ба Президенти кишвар, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон саодати ҷовидониро таманно мекунем.

Чоп намудан E-mail

30-СОЛАГИИ РӮЗИ ҚАБУЛИ КОНСТИТУТСИЯИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН МУБОРАК БОШАД!

05 ноябри 2024.

6 ноябри соли 1994  бо ташаббуси бевоситаи поягузор ва эъмори воқеии давлати соҳибихтиёри Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шуд. Бо ин санади тақдирсоз ба ҷаҳониён эълон гардид, ки Тоҷикистон қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, худро дар назди наслҳои гузашта, ҳозира ва оянда масъул ва вазифадор шуморида, соҳибихтиёрии давлати худ ва рушду камоли онро таъмин намуда, озодӣ ва ҳуқуқи шахсро муқаддас дониста, баробарҳуқуқӣ ва дӯстии тамоми миллату халқиятҳоро эътироф карда, бунёди ҷомеаи адолатпарварро вазифаи худ шуморидааст.

Имсол мо дар арафаи ҷашни 30-солагии Рӯзи қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорем. Ин ҷашн дар қатори дигар ҷашнҳо ба монанди, Истиқлоли давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ барои миллат ва давлатамон, азизу муқаддас мебошад. Зеро, Конститутсия дурнамо, равиши асосӣ ва стратегияи инкишофи рушди сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва ҳуқуқии давлатамонро муайян менамояд. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар чаҳор қисмати давлати ҳуқуқбунёд, ба монанди арзиши олӣ доштани ҳуқуқу озодии инсон ва шаҳрванд, инчунин кафолати он, бартарии ҳуқуқ ва волоияти қонун, масъулияти тарафайни давлату шахс, низоми таҷзия ва ба ҳам таъсиррасонии шохаи ҳокимияти давлатиро (қонунгузор, иҷроия ва судӣ) эътироф ва меъёран мустаҳкам кардааст.

Барои ҳар як давлати соҳибистиқлол, ҷиҳати эътирофи он дар муносибатҳои байналмилалӣ мавҷуд будани Конститутсия ҳамчун қонуни асосӣ нақши муҳим дошта, муайян намудани асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, тартиби ташкил ва таҷзияи ҳокимияти давлатӣ дар он муҳимияти хосса дорад.

Саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳия ва қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон басо назаррас буда, ташкил ва гузаронидани Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар он ба ҳайси Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шудани Эмомалӣ Раҳмон барои барқарор намудани институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва амалисозии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар ҷомеа асос гузошт.

Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муроҷиатномаи худ ба мардуми шарифи Тоҷикистон 12 декабри соли 1992 иброз доштанд, ки «асоси қонунҳои Тоҷикистонро нав карда, онро бо назардошти меъёрҳои байналхалқӣ такмил дода, барои бунёди давлати демократии ҳуқуқбунёд замина гузоштан лозим аст».

Аз ин рӯ, асосгузори низоми ҳуқуқи миллӣ эътироф кардани Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон асоси воқеӣ дорад.

Мо бешубҳа гуфта метавонем, ки дар давоми 30 сол ҳадафҳои сиёсиву иҷтимоии Конститутсияи ҷумҳурӣ, ки таъмини ҳаёти осудаву ороми халқ, бартараф кардани оқибатҳои ҷанг, ноил гаштан ба созиши миллӣ, гузаштан ба иқтисоди бозоргонӣ, мӯътадил фаъолият намудани сохторҳои давлатӣ, ба роҳ мондани муносибатҳои байналмилалӣ ва дигарҳо маҳсуб меёбанд, таъмин гардида истодааст.

Ёдовар мешавем, ки ҳанӯз бо қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ нишонаҳои давлат ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона эълон гардида, Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ рамзҳои давлатӣ, инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ арзиши олӣ, халқ баёнгари сарчашмаи ягонаи ҳокимият ва забони тоҷикӣ чун забони давлатӣ муқаррар карда шуд.

Имрӯз бо шарофати Конститутсия ҷомеаи ҷаҳонӣ Тоҷикистонро ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва пешбарандаи сиёсати сулҳҷӯёна мешиносаду эътироф менамояд, ки ин мояи ифтихор ва сарфарозии тамоми халқи шарафманди тоҷик мебошад.

Айни ҳол Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун дурнамои пешрафти халқу давлати Тоҷикистон хизмат намуда, яке аз вазифаҳои асосии он таъмини пойдории сулҳ дар Тоҷикистон ва бунёди ҷомеи адолатпарвар мебошад.

«Бо қабули Конститутсия дар инкишофи давлатдории Тоҷикистон марҳалаи нави таърихӣ оғоз гардид ва он моро ба дигаргуниҳои азими сиёсиву ҳуқуқӣ, иқтисодиву иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва созандагиву бунёдкорӣ роҳнамоӣ кард», таъкид кардаанд Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон.

Сиёсати пешгирифтаи байналмилалӣ дар моддаи 11 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон инъикос ёфтааст. Тибқи он Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳои хориҷии хешро ба воситаи принсипҳои асосии ҳуқуқи байналмилалӣ муайян намудааст. Эҳтироми ҳуқуқ ва озодии инсонро Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаддас шуморида, риоя ва ҳифзи онро дар қаламрави хеш таъмин мекунад. Баробарҳуқуқӣ ва худмуайянкунии тамоми халқу мамлакатҳоро эътироф менамояд.

Зарурати таҷассуми принсипҳои асосии ҳуқуқи байналхалқӣ дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар он зоҳир мешавад, ки Тоҷикистон ба ҳайси як субъекти комилҳуқуқи байналхалқӣ аз ҷониби зиёда аз 137 давлати ҷаҳон эътироф шудааст.

Дар даврони соҳибистиқлолӣ Тоҷикистон бо сиёсати хориҷии сулҳҷӯёнаи худ ба ҳайси шарики боэътимоду хайрхоҳ дар арсаи байналмилалӣ мақому манзалати шоиста пайдо намуда, ба ҳайси яке аз кишварҳои ташаббускор дар ҳалли як қатор мушкилоти глобалӣ, бахусус, масоили мубрами амният, обу энергетика, ҳифзи муҳити зист ва тағйирёбии иқлим эътироф гардидааст.

Меъёрҳои инсондӯстонаи Конститутсияи навин, сиёсати пешгирифтаи сулҳҷӯёна ба ташаббусҳои созандаи Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ асос гардид, ки халқу давлати тоҷик ҳамчун мардуми сулҳпарвару фарҳангӣ дар арсаи ҷаҳонӣ шинохта шавад.

Таҳкурсии асосии ҳар як конститутсияро андешаи миллӣ ва майлу иродаи мардум оид ба сохти давлатдорӣ ва моҳияти ҳокимият ташкил медиҳад, ки ин ҳама аз истиқлолият ва соҳибихтиёрии давлат сарчашма мегирад.

Озодии интихоб ва раъйи ягонаи мардуми кишварамон имрӯз бо эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва иҷтимоӣ асоси мустаҳкам гузоштааст.

Ҳадафи асосиву ниҳоии давлат ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ, ҳифзу кафолати ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, фароҳам овардани шароити арзандаи зиндагӣ барои ҳар як фард ва фаъолияти озоди иқтисодӣ мебошад.

Айни замон ин меъёрҳо баёнгари моҳият ва мазмуни демократии Конститутсия ва мавҷудияти низоми демократии сиёсиву иҷтимоӣ дар Тоҷикистон маҳсуб меёбанд.

Қайд кардан зарур аст, ки эълон гардидани «Соли маърифати ҳуқуқӣ» ва таҷлили 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Тоҷикистон барои мо ҳамчун ҷашни давлатдории миллии тоҷикон ва таҳкими амнияту суботи сиёсиву иҷтимоии Тоҷикистон аҳамият ва шукӯҳи хосае дорад. Дар давоми ин солҳо халқи бузурги Тоҷикистон ҳамчун баёнгари соҳибихтиёрӣ ва сарчашмаи ягонаи ҳокимияти давлатӣ сарнавишти худро тибқи ин ҳуҷҷати воқеан тақдирсоз муайян намуда, самтҳои тараққиёти худро дар ҳамаи соҳаҳо мушаххас гардонидааст.

Маврид ба зикр аст, ки аз Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии миллӣ сарчашма гирифта, онҳо барои пешрафт ва рушди давлати муосири тоҷикон мусоидат менамоянд.

Ҳамзамон, дар асоси принсипҳо, меъёрҳо, механизмҳо ва муқаррароти Конститутсия рушд ёфтани давлатдории навини тоҷикон бақои миллат ва кафолати пойдории давлатамон мебошад. Чунки шарти асосии шукуфоӣ ва пешрафти минбаъдаи кишвар эҳтироми Конститутсия ва қонунҳо, таҳкими қонуният, садоқату вафодорӣ ба Ватани аҷдодӣ ва заҳмати содиқонаву софдилонаи ҳар яки мову Шумо баҳри ободии он дониста мешавад.

Бо назардошти ҳамаи ин гуфтаҳо насли имрӯзу оянда ва махсусан ҷавононро зарур аст, ки ба қадри сулҳу осоиштагӣ, ваҳдату ягонагӣ ва озодию истиқлоли миллии дар Конститутсия эълонгашта расида, дар кору пайкори ҳаррӯзаамон қоидаҳои муқарраркардаи Конститутсияи кишварро ба роҳбарӣ гирифта, баҳри ободии кишвар ва ҳифзи истиқлолу якпорчагии он ҳаматарафа талош варзем.

Инчунин, мо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ вазифаи муқаддасу ҷонии худро дар ҳифзу эҳтиром ва назорати риояи бечунучарои меъёрҳои конститутсионӣ ва қонунҳои амалкунандаи Тоҷикистони соҳибихтиёру соҳибистиқлол мебинем.

Дар ҳошияи ин гуфтаҳо, ҳамаи Шуморо бо муносибати 30-юмин солгарди Конститутсияи Тоҷикистони соҳибистиқлол, ки сароғози давлату давлатдории навини мо ва бахтномаи миллат мебошад, табрик намуда, ба якояки Шумо осоиштагӣ, осмони софу беғубор ва ба Ватани маҳбубамон сулҳу ободии ҷовидонаро таманно дорем!

Маркази матбуоти Агентӣ.

Чоп намудан E-mail

ЗАБОНИ ДАВЛАТӢ - ЗАМИНАИ АСОСИИ ХУДШИНОСИИ МИЛЛАТ

05 октябри 2024.

Воқеан аз қадимулайём то ба имрӯз забон муҳимтарин далели рӯҳи инсонӣ, воситаи аслии муоширати байни одамон, табодули захираҳои маънавӣ ва омили асосии пешрафти тамаддунҳо маҳсуб ёфта, то он замоне, ки ҷомеаи инсонӣ арзи вуҷуд дорад, бо чунин сифатҳо боқӣ хоҳад монд.

Олимони соҳа забонро хотираи сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии ҳар як миллат медонанд ва онро ба нерӯе нисбат медиҳанд, ки қутрат ва тавоноии худро дар ҷараёни ниҳоят мураккабу пурпечутоби таърихӣ, ки аз муборизаҳо, бурду бохтҳо ва садоқату хиёнатҳо иборат мебошанд, ба намоиш мегузорад.

Забони миллии мо низ ба ҳайси як забони бостонӣ ва ҷаҳонӣ дар раванди ташаккул ва таҳаввули худ роҳи ниҳоят душвору пуршебу фарозро тай карда, аз санҷишу имтиҳонҳои сахту сангини таърих гузаштааст.

Чунки решаҳои он ба садсолаҳои пеш аз мелод ва асрҳои аввали солшумории нав, бахусус, ба даврони мавҷудияти забонҳои суғдӣ, бохтарӣ, портӣ ва паҳлавӣ рафта мерасанд.

Таърих собит сохтааст, ки забони тоҷикӣ дар шумори қадимтарин забонҳои Хуросону Мовароуннаҳр меросбари забонҳои бостонии ориёӣ маҳсуб ёфта, ба ҳайси унсури муҳимтарини фарҳанги миллӣ таърихи беш аз панҷҳазорсола дорад ва ба доираи забонҳои фарҳангии ҷаҳон шомил мебошад.

Ҳарчанд миллати тоҷик дар давраи ҳазорсолаи баъди Сомониёни бузург давлат надошт, вале дар тӯли ин асрҳо дар тамоми минтақаи Шарқ забони расмии дарбору давлатдорӣ, муоширати байни халқҳои гуногун ва забони байналмилалӣ забони модарии мо - забони ноби тоҷикӣ буд.

Аз ин рӯ, дар маҷмӯъ метавон хулоса кард, ки ҳамин забон ҳастии миллати моро наҷот дод, аз нав эҳё кард ва миллати шарафманди тоҷик таъриху фарҳанги камназири худро бо ҳамин забон иншо ва ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд.

Зеро забони модарӣ ягона нишонаест, ки маҳз тавассути он ба кадом миллат мансуб будани инсон муайян карда мешавад ва то ҳол илм ҳанӯз аз ин тарзи бештар, беҳтару хубтар ва далели муътамади дигарро барои муайянкунии мансубияти шахс ба ин ва ё он миллат, собит накардааст.

Ҳоло имрӯз низ, яъне дар даврони соҳибистиқлолӣ ва бунёди давлати миллӣ забони тоҷикӣ рисолати худро ба сифати яке аз рукнҳои асосии давлатдорӣ ва омили ҷомеасозу ваҳдатофарин идома дода истодааст.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо дарки ҳамрадиф будани мафҳумҳои забону давлат ва қадршиносии азамату бебаҳоии забони миллӣ нахустин Қонуни забонро, ки санаи 22-юми июли соли 1989 дар Иҷлосияи даҳуми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид, «Оғози истиқлоли фарҳангии Тоҷикистон» арзёбӣ намуданд.

Бо чунин мафкураи камназир ва муҳаббати самимие, ки нисбат ба забони модарӣ доштанд, аз рӯзҳои аввали давлатдории навин, ҳам бо сухан, ҳам бо қалам ва ҳам бо тафаккуру шуҷоат баҳри бедории андешаи хештаншиносии миллӣ-сиёсати забонӣ ва беҳбуди вазъи онро дар ҷомеа, дар марказу меҳвари сиёсати хеш қарор дода, дар таҳкиму ташаккули минбаъдаи он ибтикороти беназирро роҳандозӣ намуданд.

Аз ҷумла, дар аснои таҳияи лоиҳаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар моддаи 2 бо пешниҳоди Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати  забони давлатӣ эътироф кардани забони тоҷикӣ меъёри алоҳида ворид карда шуд ва ин ташаббус ба эҳёи дубораи забони тоҷикӣ шароити мусоид фароҳам овард, то ки арзишҳои миллию фарҳангии ин миллати куҳанбунёд эмин нигоҳ дошта шавад.

Ҳамзамон, Пешвои муаззами миллат бо мақсади фароҳам овардани фазои муносиби сиёсиву маъмурӣ, фарҳангию маънавӣ баҳри рушду нумӯ ва ривоҷу равнақи забони тоҷикӣ соли 2008-ро «Соли забони тоҷикӣ» эълон карданд. 

Бояд тазаккур дод, ки қисме аз муқаррарот ва меъёрҳои Қонуни забоне, ки санаи 22-юми июли соли 1989 дар замони сохти гузашта расмият ёфта буд, бо гузашти замон, яъне баъди бист соли амали он наметавонистанд талаботу ниёзҳои рӯзафзуни ҷомеаи кишварро дар даврони соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолӣ пурра қонеъ гардонанд.

Маҳз ба ҳамин хотир, бо ибтикори ҳамин фарзанди фарзонаи миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 5 октябри соли 2009 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав таҳия ва қабул гардид, ки ҳоло он заминаи ҳуқуқӣ барои бартарии истифодаи забони тоҷикӣ дар ҳама соҳаҳои ҳаёти сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, илмӣ ва фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб меёбад.

Баъди қабули Қонуни мазкур барои татбиқи босамари он бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 30 октябри соли 2009 дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумитаи забон ва истилоҳот таъсис дода шуд.

Минбаъд бо дастуру роҳнамоиҳои Президенти кишвар ҷиҳати арҷгузорӣ ба ин муқаддасоти миллӣ дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» аз 2 августи соли 2011 «санаи 5 октябр» ҳамчун «Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ворид карда шуд. 

Ҳоло 13 сол аст, ки мардуми сарбаланду хуштолеи тоҷик, бахусус аҳли илму фарҳанги ҷумҳурӣ рӯзи «5 октябр»-ро ҳамасола бо як ифтихор ва эҳтироми хоса ҳамчун «Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ҷашн мегиранд ва забони тоҷикиро, дар қатори дигар муқаддасоти миллӣ, ба унвони падидаи фарҳанги миллӣ, нигаҳдорандаи таъриху арзишҳои маънавии миллат, анъана ва суннатҳои мардумӣ ҷовидона муқаддас медоранд. 

Дар ҳақиқат қудрати забон - қудрати миллат ва намунаи олии дараҷаи рушду тараққиёти ҳаёти сиёсию фарҳангии он дар тӯли ҳазосолаҳо ба ҳисоб рафта, мусаллам аст, ки забон, фарҳанг ва тамаддуни миллӣ бе собиқа ва таҷрибаи давлатдорӣ, яъне пештар аз ҳама, бидуни пуштибонии сиёсӣ имкони такомул надорад.

Яқинан мояи ифтихору сарбаландии мост, ки имрӯз шахсан Сарвари тоҷикони ҷаҳон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пуштибону ҳомии забони миллӣ ҳастанд ва ба он амсоли рукни асосии бинои ҳастии миллат, устувориву будубоши давлат, таҳкурсии асосии ҳувияти миллӣ, омили аслии ҳифзи кулли дастоварду тамаддунҳо ва фарҳанги  беназири ниёгон арҷ мегузоранд, ки ин хислати ҳамидаи ватанпарастию ватандӯстӣ сазовору арзандаи пайравист.

Дар шароити пуртазоду печидаи ҷаҳони муосир бо таърихи пурифтихори забони миллӣ ошно намудани мардум, ба фаҳму дарки аҳли ҷомеа, бахусус насли ҷавон расонидани саргузашту тақдири забони тоҷикӣ, қудрату тавоноии он ҳамчун муқаддасоти миллӣ дорои аҳамияти бузурги сиёсию иҷтимоӣ ва маърифатию маънавӣ дорад.

Дар ин раванд, ҷиҳати шинохти забон, бедор намудани ҳисси муҳаббату эҳтиром нисбат ба он,  тақвияти худшиносии миллӣ, тарбияи руҳияи ватанпарастӣ, зикри боз як ташаббуси комилан судманди Пешвои миллат, ки дар эҷоди асари безаволи «Забони миллат-ҳастии миллат» ифода меёбад, аз аҳамият холӣ нест.

Дар воқеъ, агар бузургони пешин, ба монанди устодон Садриддин Айнӣ ва Бобоҷон Ѓафуров ба забон ва таъриху адабиёти пурфарозу оламгири тоҷикон арҷгузорӣ карда, онро ҳамчун мероси аслии миллат рӯнамоӣ карда бошанд, дар паёмади эшон Президенти мамлакат бо таълифи ин асари мондагор ба Модар - Ватан ва азамати забони модарии тоҷикӣ, ҳамчун ба Модар - сарчашмаи ҳамешазиндаи ҳаёт дар ҳадди шоиставу сазовор аҷргузорӣ намуданд. 

Бешубҳа таълиф ва нашри ин асари пурарзиш барои миллати тоҷик бузургтарин рӯйдоди фарҳангию маърифатӣ ба ҳисоб рафта, албатта барои наслҳои имрӯзу фардо ҷиҳати боло бурдани сатҳи маърифатии миллат ва рушди тафаккуру шуури миллии аҳли ҷомеаи имрӯзаи тоҷик ҳамаҷониба мусоидат хоҳад кард.

Воқеан мо ворисони ин забонро боиси сарфарозӣ ва ифтихор аст, ки забони тоҷикӣ ба шарофати хизматҳои бузург, заҳматҳои бедареғ ва корнамоиҳои беназири фарзандони фарзонаи халқи тоҷик ба ҳамон гунаи асилу ноб, бо ганҷинаи ғаниву рангини калимаву истилоҳот ва таъбиру таркиботи зебову дилчасп то ба рӯзгори мо расидааст.

Аз ин боис, моро зарур аст, ки мақоми забони давлатиро дар тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва давлат баланд бардорем, барои устувор гардонидани забони давлатиамон пайваста талош намоем, ҷиҳати ғаниву рангоранг сохтани фонди луғавии он кӯшиш ба харҷ диҳем. 

 Бо омӯзиши гузаштаву имрӯза бо ҳисси баланди ифтихор аз давлату миллат  бо нишонаи арҷгузорӣ ба забон, фарҳанг ва маърифати ватандорӣ ин муқаддасотро ҳамеша поку беолоиш аз омехтагӣ бо бегонагиҳо ҳифз намоем ва ба наслҳои ояндаи худ ин эҳсосу эҳтиромро нисбат ба забони давлатии худ омӯзонем ва бештар аз ҳама, ҷиҳати амнияти миллат, якпорчагӣ, побарҷогӣ, ваҳдати миллӣ, ободу зебогардонии ҳамешагии Ватан, ҳифзу таҳкими дастовардҳои даврони соҳибистиқлолӣ ва ба ҳамин монанд хислатҳои ҳамида ва ихлосу эътиқоди ватандориро дар қалби онҳо ҷой диҳем.

Аз мадди назарамон набояд дур монад, ки  гузаштагони мо ин забонро ҳамчун падидаи миллӣ  аз давраҳои қадим ҳифз карда, онро ба мо мерос гузоштаанд ва мо низ бояд ин ганҷи беназирро барои наслҳои ояндаамон бо ҳамин покиву шевоӣ ба мерос гузорем.

Дар фаровард бо ифтихору садоқат ба забони модарӣ, ҳамаи Шумо - шаҳрвандони азизро ба муносибати «Рӯзи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» табрик гуфта, бароятон саломатӣ, иқболу саодат, файзу баракат ва рӯзгори осударо  орзу менамоям.

Маркази матбуоти Агентӣ.

Чоп намудан E-mail

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва тафовути он аз Қонуни қаблӣ

26 сентябри 2024.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 9 марти соли 2024 зимни вохурӣ бо фаъолону намояндагони ҷомеа ва ходимони дин доир ба равандҳои дар ҷаҳони муосир идомадошта ва таъсири онҳо ба ҷомеа ва давлат андешаҳои ҷолиби диққат ва барои мардуми шарифи Тоҷикистон ниҳоят заруриро баён доштанд.

Дар ҳамин вохӯрӣ, баъди таҳлилҳои асосноку дақиқ ба масъулин дастур доданд, ки бо дарназардошти таҷрибаҳои андӯхта Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав ва ҷавобгӯ ба талаботи замон қабул карда шавад.

Маҳз дар асоси ҳимин дастури Сарвари давлат ҷиҳати таъмини нуфузи бештари суннатҳои фарҳангӣ, арзишҳои мардумӣ, беҳтар гардонидани сатҳу сифати зиндагии аҳолии кишвар ва дар маҷмӯъ бо мақсади боз ҳам устувор гардонидани пояҳои давлатдории миллӣ санаи 20 июни соли 2024 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав қабул гардид ва аз 22 июни соли ҷорӣ мавриди амал қарор дорад.

Қобили тазаккур аст, ки Қонуни мазкур аз ҷиҳати мавзӯи танзим, сохтори дохилӣ ва таҷдиди меъёр аз қонуни қаблӣ тафовути куллӣ дошта, аз 6 боб ва 22 модда иборат буда, нисбат ба Қонуни қаблӣ 1 боб ва 6 моддаи нав илова карда шудааст.

Бо назардошти он ки мафҳумҳои «анъана» ва  «маросим» як маъноро ифода мекунанд, қонунгузор онҳоро дар доираи як мафҳум, яъне «маросим» ифода карда, калимаи «анъана»-ро аз матни Қонун хориҷ кардааст.

Дар Қонун ду мафҳум шарҳ дода шудааст, яъне мафҳумҳои «маросим» ва «ҷашн»:

1) «маросим» - ин маҷмуи амалҳои рамзӣ ва анъанавӣ, ки муносибати шахс ва гурӯҳҳои иҷтимоиро ба падидаҳои муҳимми ҳаёти фарҳангии ҷомеа ифода менамояд;

2) «ҷашн» - ин таҷлили рӯйдодҳо ва ё санаҳои таърихию фарҳангӣ, ҷамъиятӣ, касбӣ ва оилавӣ мебошад.

Тафсири ҳар як қонун шарҳу тавзеҳи васеъро тақозо мекунад ва моро зарур аст, ки ҷиҳати риояи меъёрҳои қонунгузорӣ ва роҳ надодан ба вайронкунии талаботи он ҳадди ақал тағйиротҳоеро, ки барои мо муҳимманд ва дар қиёси қонунҳои қаблӣ ворид гардидаанд, бояд донем.

 Аз ҷумла, мутобиқи моддаи 9 Қонуни мазкур ҷашнҳои расмӣ - Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Ваҳдати миллӣ, Иди байналмилалии Наврӯз, Иди Меҳргон, Иди Сада, Иди Рамазон, Иди Қурбон ва идҳои дигаре, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор карда мешаванд, эътироф гардидаанд.

Тағйироти ҷиддие, ки дар қисми 2 ҳамин модда пешбинӣ карда шудааст, аз он иборат мебошад, ки  дар рӯзҳои Иди Рамазон ва Иди Қурбон бояд дастархони камхарҷи идона ороста шавад ва дар ин ҷашнҳо исрофкорӣ, зиёдаравӣ, тақдими ширинӣ ва туҳфаҳои дигар (идгардак) манъ карда шудааст.

Моддаи 11 Қонун «Хатнасур ва маросими дигари вобаста ба таваллуди кӯдак» ном дошта, мутобиқи меъёрҳои он «Хатна» дар давоми як моҳи баъди таваллуди писар дар муассисаҳои тиббии дахлдор ба таври ройгон гузаронида мешавад. Ин меъёр дар қонуни пештара 20 рӯз муқаррар карда шуда буд.

Барои баргузор намудани «Тӯйи домодию арӯсӣ» бошад, ҳамагӣ ду маърака дар давоми на бештар аз ду рӯз ба таври ихтиёрӣ бо оростани зиёфат барои то 150 нафар ва додани оши тӯй барои то 200 нафар аз ҳисоби ҳар ду ҷониб пешбинӣ карда шудааст.

Ташкил ва гузаронидани тамоми дигар маъракаҳо, аз қабили фотиҳаи тӯй, маслиҳатошӣ, идонабарӣ, сандуқбарон, сарупобинон, чойгаштак, раисталбон, қудоталбон, ноншиканон, хонакашон, модарталбон, падарталбон, рӯйбинон, чодарканон, муборакбодӣ, шаҳтозон (роҳбандон), тақдими сарупо барои меҳмонони тарафҳо ва хешу табори домоду арӯс ва маъракаҳои дигари бо тӯйи домодию арӯсӣ алоқаманд, ба истиснои тақдими туҳфаҳо барои домоду арӯс ва падару модари онҳо, манъ карда шудааст.

Агар қонуни қаблӣ  ба падару модарон ҳуқуқи додани маблағи зиёфат ё оши тӯйро барои беҳтар гардондани шароити зиндагии навхонадорон пешбинӣ карда бошад, ҳоло қонунгузор иловатан  меъёри навро муқаррар намудааст, ки мутобиқи он падару модарон метавонанд, ки маблағҳои барои маъракаҳои манъшуда масрафшавандаро барои корҳои хайриявию эҳсонкорӣ, аз ҷумла, таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳо, сарф намоянд.

Гуселу пешвоз вобаста ба адои ҳаҷ ва ё умра дар доираи оила гузаронда шуда, ташкили маъракаҳои ҳоҷизиёрат, ҳоҷиталбон, ҳоҷиошӣ ва маъракаҳои дигар, инчунин тақсими туҳфаҳо, идона оро додани ҳавлӣ, кӯчаву маҳалла ва мошинҳо ба хотири ҳаҷ ва ё умра манъ аст.

Қонунгузор ба шахсоне, ки ба ҳаҷ ё умра мераванд, ба ҷойи маъракаҳои манъшуда анҷом додани корҳои хайриявию эҳсонкорӣ, аз ҷумла таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳоро иҷозат додааст.

Маросими дафну азодориро моддаи 14 Қонун пешбинӣ кардааст ва тибқи муқаррароти моддаи мазкур ҷаноза бе маҳдудияти шумораи иштироккунандагон сурат гирифта, маросими се, чил ва сол бе забҳи чорво ва додани таом гузаронда мешаванд.

Дар маҷмӯъ, дар маросими дафну азодорӣ забҳи чорво ва додани таом, ташкили оши сари тахта, душанбегӣ, ҷумъагӣ, ҳафт, бист, шашмоҳагӣ, ҳамчунин додани пули нақд ва ашёи дигар, ба истиснои ҳаққи хизмати қабркан ва мурдашӯй,  пурра манъ карда шудааст.

Ҷойи баргузории ҷашну маросим дар майдончаҳо (ҳавлиҳо)-и назди биноҳои истиқоматӣ, дохили манзили истиқоматӣ, тарабхона, қаҳвахона, ошхона ё тӯйхонаҳо бо риояи тартиботи ҷамъиятӣ гузаронда мешаванд. Маросими мавлудхонӣ ба таври ихтиёрӣ танҳо дар масҷидҳо бе ҷамъоварӣ ва додани маблағи пулӣ ва таом сурат мегирад.

Тӯю маъракаҳо дар шаҳрҳо дар рӯзҳои истироҳатӣ аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ бошад, аз соати 18 то соати 22 гузаронида мешаванд. Дар шаҳраку деҳот (аз ҷумла шаҳраку деҳоти тобеи шаҳр) дар рӯзҳои истироҳатӣ  аз  1  апрел то 31 октябр аз соати 6 то соати 22, аз 1 ноябр то 31 март аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22 баргузор карда мешаванд. Давомнокии тӯю маъракаҳо то се соат муқаррар карда шуда, дар тамоми ҷашну маъракаҳо пошидан ва часпондани пул манъ карда шудааст.

Тартиби хизматрасонӣ дар ҷашну маросим дар асоси шартномаи хаттии тарафҳо бо риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат гирифта, маъмурияти тарабхона, қаҳвахона, ошхона ва тӯйхонаҳо уҳдадор карда шудаанд, ки ҳангоми баргузории тӯю маъракаҳо талаботи Қонуни мазкурро вобаста ба шумораи даъватшудагон ва вақти баргузории онҳо риоя намоянд.

Зимнан муқаррароти моддаҳои 18 ва 19-и Қонун шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро низ  уҳдадор намудааст, ки ҷашну маросимро бо риояи талаботи Қонуни мазкур баргузор карда, комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросимро доир ба барпосозии тӯйи домодию арӯсӣ ва маросими азодорӣ хабардор намоянд.

Қонуни мазкур оростани зиёфатро ба муносибати таъин шудан ба мансаби давлатӣ, гирифтани мукофоти давлатӣ, рутба, унвон, ҷоиза, мукофоти дигар, дараҷа ва унвонҳои илмию тахассусӣ манъ кардааст.

Ҳамзамон Қонун меъёри нав пешбинӣ кардааст, ки мутобиқи он сархатибон, имомхатибон, имомҳои масҷидҳои панҷвақта, ходимони ғайрирасмии динӣ, раисони маҳаллаҳо ва роҳбарони мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ барои риояи талаботи Қонуни мазкур дар ҳудуди деҳаю маҳалли истиқомат ва ё фаъолият масъулият доранд.

Дар баробари ин, шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадор карда шудаанд, ки рукнҳои фарҳанги миллӣ, аз ҷумла забони давлатӣ ва пӯшидани либосҳои миллиро риоя намоянд. Воридот, фурӯш, тарғиби либосҳои ба фарҳанги миллӣ бегона, инчунин дар ҷойҳои ҷамъиятӣ пӯшидани чунин либосҳо манъ карда шудаанд.

Дар муқаррароти хотимавӣ барои аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳр ва ноҳия, судяҳо, кормандони мақомоти прокуратура, амният, корҳои дохилӣ, назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, андоз ва гумрук, кормандони мақомоти дигари ҳифзи ҳуқуқ, хизматчиёни ҳарбӣ, аъзои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, хизматчиёни давлатӣ ва шахсони мансабдори дигари давлатӣ меъёри алоҳида пешбинӣ карда шудааст.

Яъне мутобиқи меъёри мазкур ҳангоми аз тарафи худи онҳо ё фарзандонашон риоя карда нашудани  талаботи қонунгузорӣ дар ин самт, онҳо аз мансаб пурра озод карда мешаванд.

Дар иртибот ба ин дар Кодекси ҳуқуқвайрокунии маъмурӣ (м.481) ҷазо пурзӯр ва дар Кодекси ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон (м.334²) ҷавобгарии ҷиноятӣ пешбинӣ шуда, барои вайрон намудани талаботи Қонун бо ворид намудани тағйиру иловаҳо ҷавобгариҳои маъмурӣ ва ҷиноятӣ муқаррар гардидааст.

Маркази матбуоти Агентӣ

Чоп намудан E-mail